Discriminatie en racisme bestrijden. Wat kan de social profit doen?
Juni 2022
Trefpunt Odi ging in gesprek met Naima Charkaoui over haar nieuwste boek: "Racisme: stop de pijn". Kan dit praktijkboek over racisme voor kinderen en jongeren ook in de social profit gebruikt worden? Welke rol kan de social profit opnemen in de bestrijding van racisme?
Jouw nieuwste boek vult een gat in de markt op: een echt hand- en oefenboek voor kinderen en jongeren over racisme. Is dit waarom het boek tot stand is gekomen?
"Ja, dit is dé reden. Op mijn lezingen over mijn eerste boek (nvdr: Racisme. Over wonden en veerkracht,2019) werd ik vaak aangesproken door leerkrachten en ouders met de vraag hoe kunnen we het gesprek aangaan met kinderen, want er bestaat zo weinig materiaal. Tegelijk kreeg ik de feedback van mensen ‘was jouw boek er maar geweest toen ik jong was’. Ik ben dan ook blij dat ik met Ikrame Kastit, die als professional in de jeugdsector werkt, en haar organisatie Uit De Marge kon samenwerken om een boek op maat van kinderen en jongeren te maken. We zijn hierbij vertrokken van het boek voor volwassenen, dat we vertaald hebben voor kinderen en jongeren zodat ze er zelf, al dan niet met begeleiding van volwassenen, mee aan de slag kunnen."
Welke reacties kreeg je tot nu toe op dit boek?
"De meeste reacties die ik tot nu toe kreeg komen van mensen die het boek hebben nagelezen. Deze reacties zijn echt positief: het wordt als zeer nuttig beschouwd. Mensen geven wel aan dat het meer geschikt is om samen met kinderen te lezen dan om het hen zomaar in de handen te stoppen. Het gaat over racisme hé, een toch niet zo gemakkelijk onderwerp dat veel vragen oproept en waar verdiepende gesprekken vaak voor nodig zijn.
Eén van de kinderen die het nalas samen met zijn mama kreeg meteen het idee om er op 21 maart, de internationale dag tegen racisme en discriminatie, iets mee te doen op school. Het boek was net op tijd uitgebracht en hij heeft er een presentatie over gebracht. Je zag dat hij zeer sterk het belang voelde van de erkenning van dit onderwerp, wat natuurlijk heel fijn is."
Weet je of het op school of in het jeugdwerk al gebruikt wordt? En wat de ervaringen daar zijn?
"Hier heb ik nog geen feedback over gekregen. Er gaat natuurlijk altijd wat tijd over voordat mensen een boek kopen, het lezen, erover nadenken en uiteindelijk besluiten om er iets mee te doen. En ook corona speelt zeker nog een rol: veel organisaties en scholen zijn nog in heropstartmodus of aan het bekomen. Ik ga ervan uit dat het boek volgend schooljaar wel meer gebruikt zal worden. Op de website https://jeugdwerktegenracisme.be/stopdepijn/ zijn een aantal stukken uit het boek in fiches verwerkt, zodat ermee in de praktijk kan gewerkt worden."
Het boek is zeer toegankelijk geschreven. Denk je dat het ook zou kunnen gebruikt worden in social-profitorganisaties waar veel mensen met een beperking of kortgeschoolde mensen werken?
"Ik denk het wel, we kregen ook al positieve reacties van volwassenen die het lazen. Natuurlijk is het boek geschreven vanuit de leefwereld van kinderen, dus er is wat hertaling nodig om te vermijden dat volwassenen zich als kinderen behandeld voelen. Je zal andere voorbeelden moeten zoeken en de invuloefeningen aanpassen, want die zijn echt op maat van kinderen ontworpen. Anderzijds gaat een deel van de leefwereld van kinderen nu eenmaal over wat hun ouders meemaken. Net zoals een deel van de leefwereld van volwassenen te maken heeft met wat hun kinderen beleven op school of in hun vrije tijd. Dus er zijn zeker wel aanknopingspunten. Als je hiermee aan de slag wil met volwassenen, vind je zeker wel relevante onderwerpen in het boek. Ik denk dat het zeker bruikbaar kan zijn als instrument om zaken bespreekbaar te maken."
Veel van de tips en strategieën uit het boek zijn ook toepasbaar op de werkvloer. Bvb. de manieren waarop je kan reageren als je getuige wordt van een racistische uitspraak of handeling. Wat kan de social profit hierin als sector betekenen?
"De social profit kan hierin een heel belangrijke rol spelen. Sowieso in organisaties die met kinderen en jongeren werken, of die zich naar ouders richten, maar ook in andere deelsectoren. Want het hele verhaal over racisme en wat het met een mens doet en hoe je kinderen en volwassenen hierin kan ondersteunen, blijft nog erg onbekend. Daarom hoop ik dat mensen ook het boek voor volwassenen lezen omdat hierin dieper wordt ingegaan op hoe je het gesprek kan aangaan. Het gaat meer in de diepte en biedt meer achtergronden dan het boek voor kinderen en jongeren over strategieën die je kan gebruiken in contacten met collega’s en cliënten.
In enkele recente artikels op Sociaal.net komen er getuigenissen aan bod van racisme in de hulpverlening, in het sociaal werk, terwijl er al te vaak gedacht wordt dat racisme niet voorkomt in deze sector. Racisme in zijn grove en subtiele vormen kan overal voorkomen, daarom is hier voortdurend alertheid voor nodig. Want als je racisme meemaakt op je werkvloer, dan blijf je natuurlijk niet. We moeten zorgen voor werkvloeren waar iedereen zich veilig kan voeren."
Kunnen organisaties die aan de bestrijding van racisme willen werken op jou een beroep doen, als spreker of als trainer?
"De afgelopen jaren heb ik heel Vlaanderen afgestruind om te spreken over mijn eerste boek en ben ik in heel wat organisaties langs geweest. Het is heel positief dat er zoveel belangstelling is, maar het is voor mij niet haalbaar om dit op deze manier te blijven doen. Ik wil me nu focussen op organisaties die er zelf iets mee willen doen. Bijvoorbeeld met organisaties die een bepaalde sector ondersteunen of die materiaal ontwikkelen voor anderen wil ik graag samenwerken: met hen nadenken hoe ze een product kunnen ontwikkelen, feedback geven, eventueel een train-de-trainer helpen ontwikkelen. Ik wil aan de social profit graag de boodschap geven: bekijk het op een grotere schaal. Er is veel vraag en tegelijk heel weinig aanbod, bvb. rond bystandertraining (nvdr: training die je helpt om als omstaander te reageren op racisme). Dus: ontwikkel een aanbod en rol dit breed uit. Het is nu tijd om de sprong te maken naar een structurele aanpak. Er is genoeg expertise aanwezig in binnen- en buitenland waar je een beroep op kan doen. Een voorbeeld: School zonder racisme ontwikkelde een workshop voor leerkrachten op basis van mijn eerste boek. Dit is de richting die wij uit moeten."
