Misogynoir en communicatie: de strijd voor een inclusieve gezondheidszorg

"Dit onderwerp ligt mij nauw aan het hart omdat ik als jong meisje vaak als tolk moest optreden voor mijn moeder, een eerste generatie migrant, tijdens ziekenhuisbezoeken. Ik merkte dat het vaak het goedkoopste en meest voor de hand liggende alternatief was om kinderen in te schakelen, ondanks dat zij niet de medische taal beheersen. De impact hiervan is veelomvattend. Enerzijds ervaren patiënten zonder professionele tolk een gebrek aan duidelijke communicatie. Medische termen en diagnoses zijn vaak ontoegankelijk, wat leidt tot misverstanden en verkeerde interpretaties. Anderzijds ontbreekt het in de zorg aan een cultuursensitieve aanpak. Vaak realiseren patiënten zich niet dat zij recht hebben op een professionele medische tolk, omdat zorgverleners er niet in slagen hen hierover te informeren of zelf een tolk in te schakelen. In plaats daarvan wordt er soms onbewust gekozen voor familieleden of kinderen als tolk, wat niet alleen tot onnauwkeurige vertalingen leidt, maar ook extra emotionele druk legt op deze kinderen."

"Vaak behandelen artsen patiënten op een paternalistische manier wanneer zij de taal niet goed beheersen. Ze geven soms niet alle informatie door, omdat ze ervan uitgaan dat de patiënt het toch niet volledig zal begrijpen. Dit is problematisch, want iedere patiënt heeft recht op volledige informatie over hun diagnose, behandelopties en medische geschiedenis. Dit gedrag komt deels voort uit stereotype beelden en een koloniale benadering, vooral ten aanzien van mensen uit Sub-Sahara-Afrika.

Een oplossing is het inzetten van professionele medische tolken. Zij brengen alle informatie tussen arts en patiënt correct en volledig over. Daarnaast kan een intercultureel bemiddelaar een belangrijke rol spelen. Die kent de culturele nuances en heeft vaak ook ervaring in het tolken in medische settings. Deze bemiddelaar kan niet alleen de taalbarrière overbruggen, maar kan ook gevoelige onderwerpen op een respectvolle en duidelijke manier bespreken, zoals bijvoorbeeld seksualiteit."

"Zwarte mensen worden gezien als niche en niet als onderdeel van de samenleving. Zo worden verhalen over discriminatie in de zorg gepresenteerd vanuit een wit mannelijk perspectief, waardoor de specifieke ervaringen van zwarte mensen over het hoofd worden gezien. Zwarte vrouwen ervaren een dubbele last, omdat zij zowel te maken hebben met racisme als met seksisme. Een duidelijk voorbeeld is dat zwangere zwarte vrouwen vaak een dieet opgelegd krijgen dat niet cultureel gevoelig is. Ze krijgen standaardvoorschriften die passen bij Westerse eetgewoonten, terwijl die niet aansluiten bij hun eigen culturele tradities. Dit leidt tot misverstanden en versterkt stereotypen, zoals het idee dat zij niet ‘gezond’ eten.

Daarnaast, als een zwarte vrouw eist dat er anders wordt gekeken naar haar pijn – waarbij de misvatting bestaat dat zwarte vrouwen sterk zijn en een lagere pijngrens hebben – worden haar klachten vaak als overdreven gezien. Dit is geworteld in het koloniale stereotype dat zwarte vrouwen ‘sterk’ zijn. Er wordt verwacht dat zij haar klachten gewoon ‘afhandelt’, en hierdoor worden zij minder snel doorverwezen naar een specialist. De klachten worden vaak niet serieus genomen. Zulke benaderingen dragen bij aan de bredere problematiek: de zorg blijft onvoldoende afgestemd op de culturele en persoonlijke behoeften van zwarte vrouwen."

"Door het standaardmodel dat men hanteert, gebaseerd op westerse normen en met witte mannen als norm, ervaren vooral zwarte vrouwen een dubbele discriminatie: zij worden zowel geconfronteerd met racisme als met seksisme, wat in de literatuur bekend staat als misogynoir (misogynoir is een samenvoeging van ‘misogynie’ en ‘noir’ (zwart)). Dit betekent dat zij te maken hebben met stereotype beelden en gedragingen die voortkomen uit zowel seksisme als racisme. Het is een dubbele last die hen op meerdere fronten benadeelt, of het nu gaat om toegang tot de juiste zorg, erkenning in de maatschappij of de manier waarop hun ervaringen worden gehoord en onderzocht. Dit creëert wantrouwen richting zorgverleners, waardoor zij soms niet durven terugkeren naar de traditionele gezondheidszorg en zich meer focussen op holistische methoden, zoals traditionele kruiden en behandelwijzen."

"De groeiende Sub-Saharaanse diaspora in België, wat bijvoorbeeld blijkt uit de toenemende aanwezigheid van namen als Diallo, laat zien dat een grote groep over het hoofd wordt gezien. Als deze groep systematisch wordt gemarginaliseerd en er geen cultuursensitieve zorg beschikbaar is, kan dat op termijn tot een crisis leiden. Er is een duidelijke toename in de vraag naar zorg die aansluit bij hun specifieke culturele en mentale behoeften. Om deze kloof te overbruggen, moeten zorgverleners hun blik verruimen en kritisch nadenken over hun huidige aanpak. Er is onder meer behoefte aan uitgebreid en veelvuldig onderzoek naar de unieke ervaringen van zwarte vrouwen en aan een zorgmodel dat daadwerkelijk cultuursensitief en holistisch is. Alleen zo kunnen we het wantrouwen verminderen en de gezondheidszorg toegankelijk maken voor iedereen binnen de gemeenschap."

"De gezondheidszorg moet fundamenteel worden getransformeerd. Allereerst is het cruciaal om professionele ondersteuning in te zetten, zoals opgeleide medische tolken en interculturele bemiddelaars. Dit zorgt ervoor dat de communicatie tussen zorgverleners en patiënten nauwkeurig en compleet verloopt. Daarnaast is het belangrijk dat zorgprofessionals getraind worden in cultuursensitieve zorg, zodat iedere patiënt – ongeacht zijn of haar achtergrond – eerlijk en volledig geïnformeerd wordt.

Verder moeten we systemische barrières doorbreken; dit houdt in dat er meer onderzoek moet komen naar discriminatie in de zorg, zoals racisme, seksisme en misogynoir. Dit onderzoek biedt concrete handvatten voor beleidsmakers en zorgverleners om de kloof te verkleinen. Tot slot is het essentieel om structurele samenwerking te stimuleren tussen beleidsmakers, zorginstellingen en de betrokken gemeenschappen, zodat er meer vertrouwen ontstaat en de toegang tot kwalitatieve zorg wordt verbeterd."